Naar de Zorgafgrond?

Dit wordt een riskante blogpost. Ik ga de actuele ontwikkelingen in de zorg (en in ultimo de maatschappij) verbinden met twee van de zwartste gebeurtenissen uit de geschiedenis van de vorige eeuw: de gruwelijkheden in Nazi Duitsland en in de Marxistische USSR. Ik heb er lang over nagedacht of ik dit wel zou schrijven en posten, maar ik vind dat ik het toch moet doen. Het gaat over verantwoordelijkheid nemen voor je eigen handelen, het gaat over wat er kan gebeuren als je als individu / zorgprofessional die verantwoordelijkheid niet neemt.

Aanleiding voor deze post is mijn vorige blog: ‘De oorverdovende stilte na het gelui(d) van de klok.' en de reacties die daarop kwamen. Of eigenlijk de reacties die er niet op kwamen.  Natuurlijk worden we tegenwoordig overspoeld met info en natuurlijk kan ik me voorstellen dat niet heel Nederland vol verwachting zit te wachten op een blog van ene Lex Vink, verpleegkundigje in Noord Holland.  Desondanks verbaast het me dat de inhoud van mijn blog niet wat meer los geschud heeft. Tenslotte gaat het over de dagelijkse praktijk van veel zorgprofessionals: het werken in een cultuur vanschone schijn, dubbele moraal en angst. Het gaat ook over iets waar alleen diezelfde zorgprofessionals verandering in kunnen brengen. Mits zij bereid zijn om hun individuele verantwoordelijkheid te nemen en zich niet als ‘Makke Schapen’ naar de slachtbank van de zorgmarktwerking laten leiden. .

Het riskante is dus dat ik een verbinding leg met wat er uiteindelijk in Nazi Duitsland en in de communistische USSR is gebeurd. Kwaadwillenden kunnen dit volledig uit de context halen. Ik benadruk dan ook met klem dat ik niet wil zeggen dat wie of wat dan ook in de zorg facistisch of Marxistisch is. Ik wil alleen waarschuwen hoe snel individuele passiviteit en inertie een totalitair systeem kunnen creeeren, een systeem waarin de mens als individu niet meer telt. \

De systemen in Duitsland en de USSR waren er niet zomaar ineens. Ze ontwikkelden zich geleidelijk, vaak beginnend met relatief kleine veranderingen. Veranderingen die voor veel mensen niet goed aanvoelden, maar waar ze zich toch maar naar schikten. Veranderingen zoals er ook in het laatste decennium in de gezondheidszorg zijn doorgevoerd: stapje voor stapje. Totdat we ineens met zijn allen aan de rand van de Zorgafrond stonden. 
 De Canadese psycholoog Jordan B Peterson waarschuwt momenteel op zeer indringende wijze voor dit fenomeen: “Systems will go terribly out of control when people don’t stop them when they are going mildly out of control”. Wat hij ook doet is het voortdurend benadrukken van de individuele verantwoordelijkheid van mensen zelf: “If you are in a workplace and required to do things that make you weak and ashamed, then stop, don’t do them.”

Ik raad iedereen aan om zich eens wat meer te verdiepen in Peterson. Om datgene dat hij zegt te vertalen naar jou situatie als zorgprofessional. Een mooi begin is het luisteren naar zijn podcast #29 Sodom &Gomorrah. Begin dan vanaf 2h12m18s. De video van deze lezing is ook terug te vinden op YouTube.

Natuurlijk zijn we nog ver van wat er in Duitsland en de USSR gebeurd is, maar in onze maatschappij, en in de zorg als onderdeel daarvan, bevinden we ons op een hellend vlak. We denken steeds meer in termen als data, productie, protocollen en systemen. Patiënten worden gedepersonaliseerd en zorgprofessionals worden gede-humaniseerd. binnen hun eigen organisaties. Beroepscodes zijn nog slechts papieren vodjes die in de praktijk hun waarde steeds meer verliezen. Bijna iedereen realiseert zich dit, bijna iedereen voelt zich hier niet prettig bij, maar toch laat bijna iedereen dit gebeuren. En hoe vergezocht hetgeen ik nu schrijf ook mag klinken: dit is de weg naar de Zorgafgrond, een koude, onmenselijke plek vol neo liberaal wantrouwen, onverschilligheid en nihilisme.

Voor degenen die dit niet snappen of die denken dat het allemaal wel los zal lopen heb ik nog een podcast in de aanbieding: Jocko Willink’s: ‘How Adversity Reveals Human Nature.' Het is een aardige kluif, het is een gruwelijk verhaal, maar luister naar de eerste anderhalf uur en je begrijpt, hoop ik, wat ik bedoel.

De moraal van dit verhaal? Bagatelliseer niet wat er momenteel in de gezondheidszorg gebeurt, Als je misstanden ziet, als je moet werken in een cultuur van schone schijn, dubbele moraal en angst en als je vindt dat je je beroepscode moet verloochenen, ga er dan wat aan doen. Neem je verantwoordelijkheid. Laat van je horen. Kom in actie. Wij maken het systeem, dus we kunnen het systeem niet de schuld geven.

“Systems will go terribly out of control when people don’t stop them when they are going mildly out of control”

Lex Vink.